Park Skaryszewski, historia mniej znana

Park Skaryszewski im. Ignacego Jana Paderewskiego w Warszawie założony w 1905 roku według projektów głównego ogrodnika Warszawy Franciszka Szaniora, rozciąga się na obszarze 59 ha, pomiędzy Aleją Zieleniecką, Aleją Waszyngtona i ulicą Międzynarodową, od wschodu granicząc z brzegami Jeziora Kamionkowskiego.

Park Skaryszewski to malowniczy park krajobrazowy ze sztucznymi pagórkami i wodospadem oraz jeziorami ukrytymi wśród bujnej zieleni. Bogata szata roślinna obejmuje ponad 280 gatunków drzew i krzewów, które zachwycają feerią barw szczególnie wiosną i wczesną jesienią. W parku ukrytych jest wiele wspaniałych rzeźb, których warto poszukać w czasie spaceru. Znajduje się tu między innymi: Tancerka Stanisława Jackowskiego, Kąpiąca się Olgi Niewskiej oraz Rytm Henryka Kuny.

W okresie letnim park oferuje wiele atrakcji.  Przy Jeziorku Kamionkowskim znajduje się wypożyczalnia sprzętu wodnego, skąd można wypożyczyć rower wodny, kajak lub łódkę. Szerokie aleje pokryte gładką nawierzchnią zachęcają do jazdy na rolkach i rowerach. Wieczorami organizowane są w parku wieczory kina plenerowego oraz koncerty, a w weekendowe poranki jogging, nordic walking czy zajecia jogi.

Zimą z rozległego parku chętnie korzystają posiadacze nart biegowych. Pod koniec lutego, w rocznicę bitwy pod Olszynką Grochowską 1831 roku, pasjonaci z Polski i Europy organizują rekonstrukcję walk.

W 2009 roku Park Skaryszewski został laureatem IV edycji konkursu na Najpiękniejszy Park w Polsce.

Historia Parku Skaryszewskiego niewątpliwie jest splotem kilku wydarzeń. Ponad sto lat temu na terenie dzisiejszego parku, wypasały się beztrosko krowy. Zielone łąki stanowiły teren miejskiego pastwiska położonego między Saską Kępą i zanikającą łachą wiślaną, po której pamiątką jest dziś Jeziorko Kamionkowskie. Gdy pojawił się pomysł połączenia brzegów Wisły na wysokości Saskiej Kępy eleganckim mostem i tym samym utworzenia drogowego traktu z Warszawy do Pragi stało się jasne, że wylot reprezentacyjnej trasy nazwanej imieniem cara Mikołaja II, nie może trafić wprost na krowie pastwisko. I od owych krów właśnie swoją historię zaczął jeden znajpiękniejszych parków Warszawy.

Jeszcze nie zabrano się do prac nad utworzeniem nowego parku, gdy w 1904 roku na fali fascynacji wielkimi Wystawami Światowymi, Warszawa zapragnęła zorganizować Wielką Wystawę Krajową. Na łamach Kroniki Warszawy zaczęły pojawiać się pierwsze wzmianki na temat realnych możliwości zorganizowania tak ogromnego przedsięwzięcia. Snuto również przypuszczenia na temat miejsca utworzenia terenów wystawowych, które musiałyby powstać na w miarę płaskim terenie położonym niedaleko centrum miasta. Gdy pojawiły się plany budowy Trzeciego Mostu (Mostu ks. Józefa Poniatowskiego), oczy wszystkich zainteresowanych Wystawą Krajową zwróciły się ku Saskiej Kępie. Porośnięty łąkami, niezabudowany teren miał wkrótce uzyskać doskonałe połączenie z Warszawą, stanowił więc idealne miejsce pod organizację wydarzenia. W tym czasie projekty nowego parku były już zatwierdzone, planowano więc go wkomponować i podporządkować wystawie.

Planowana z wielkim rozmachem Wielka Wystawa Krajowa stała się nie tylko barwnym tłem dla początków Parku Skaryszewskiego, ale przyczyniła się również do historii Saskiej Kępy. Od początku XX wieku, perspektywa budowy nowego mostu, utworzenia w prawobrzeżnej części Warszawy  pięknego parku i organizacji wystawy, zwróciła uwagę władz na te tereny. Wielka Wystawa Krajowa nie tylko miała zmienić Saską Kępę w salon ekspozycyjny, ale również przyczynić się do jej rozwoju jako ekskluzywnej dzielnicy zabudowanej nowoczesnymi willami.

Organizację Wielkiej Wystawy planowano na 1915 rok, jednak już w 1911 roku, architekci Stanisław Portner i Józef Błeszyński zamieścili na łamach Przemysłu Krajowego obszerny artykuł o potrzebie organizowania terenów wystawowych, zaznaczając jednak, że urządzonego już Parku Skaryszewskiego nie będzie można dostosować do wymagań ekspozycji. Tereny pod wystawę wyznaczono w południowo-wschodniej części Saskiej Kępy. W 1925 roku Antoni Jawornicki zaprezentował projekt zagospodarowania terenu wystawowego, z Wielką Halą, placami, ulicami i symetrycznie rozmieszczonymi pawilonami. Wciąż jednak organizacja Wielkiej Wystawy pozostawała tylko na papierze. Wkrótce tereny przeznaczone pod ekspozycje zaczęto zabudowywać budynkami mieszkalnymi i szybko okazało się, że zapotrzebowanie na mieszkania jest duże, a korzyści płynące z ich sprzedaży lub wynajmu dużo korzystniejsze niż te z czasowych wystaw. Śmiały plan organizacji Wielkiej Wystawy Krajowej przerwał wybuch II wojny światowej.

Wróćmy jednak do parku Skaryszewskiego. Nad jego założeniem czuwał wspomniany już wcześniej ogrodnik i wybitny planista – Franciszek Szanior, twórca parku Ujazdowskiego i odnowiciel ogrodu Krasińskich.  Według jego planów utworzono park w kształcie przypominającym trapez, z wygodnymi, szerokimi alejami, kaskadą i bogatą szatą roślinną.

W roku 1928 park Skaryszewski powiększono w kierunku północnym i wschodnim, założono ogród różany i ogródek daliowy. W 1929 roku, w dziesięciolecie powołania na stanowisko premiera Rzeczypospolitej, park Skaryszewski nazwano imieniem Ignacego Jana Paderewskiego. W latach dwudziestych i trzydziestych park wzbogacił się o kilka pięknych rzeźb, dla których ich autorzy znaleźli wyjątkowe miejsce ekzpozycji, w otoczeniu malowniczej zieleni. W różance zagościła Tancerka Stanisława Jackowskiego, nad stawem zachodnim do dziś możemy podziwiać Kąpiącą się Olgi Niewskiej, a nad stawem wschodnim – Rytm Henryka Kuny. W 1930 roku stanął w parku również Faun Józefa Biernackiego. W 1932 roku Ignacy Jan Paderewski na własny koszt polecił wystawić w parku swojego imienia, pomnik amerykańskiego pułkownika House`a, życzliwego Polsce doradcy prezydenta Wilsona. Pomnik był dziełem rzeźbiarza Franciszka Blacka. Po wojnie, w latach pięćdziesiątych został zniszczony (podobnie jak tablica pamięci lotników alianckich, którzy zginęli w czasie Powstania Warszawskiego), odbudowano go dopiero w 1992 roku.

1 sierpnia 1944 roku park Skaryszewski stał się terenem zaciętych walk między oddziałami powstańczymi przedzierającymi się w kierunku wiaduktów nad ulicą Targową, a plutonami Wermachtu. Po wojnie na terenie parku, niedaleko Ronda Waszyngtona stanął pomnik Wdzięczności A. Nenko, poświęcony żołnierzom radzieckim poległym w walkach o Pragę. Pomnik raczej nie budzący sympatii w mieszkańcach Warszawy, wielokrotnie czyszczony był z obraźliwych napisów, śladów farby i spray`u.

Na terenie parku Skaryszewskiego znajduje się kilka pawilonów ogrodowych, zaprojektowanych między innymi przez architekta Juliusza Dzierżanowskiego, twórcy hali targowej przy ulicy Koszykowej, zajezdni tramwajowej na Kawęczyńskiej, warsztatów przy Młynarskiej, stacji EKD na linii Warszawa – Grodzisk Mazowiecki czy domu  „Pod Messalką” na Krakowskim Przedmieściu. Warto również wspomnieć o kapliczce projektu Janusza Alchimowicza, która stanęła obok wodospadu w 1937 roku. Wykonana z z betonu bielonego wapnem, stała przed polskim pawilonem na wystawie "Sztuka i Technika" w Paryżu. W czasie II wojny światowej pełniła funkcję skrzynki kontaktowej ruchu oporu.

W 1989 roku u wejścia do parku stanęło popiersie jego patrona - Ignacego Jana Paderewskiego.

Dziś Park Skaryszewski zachwyca pewnie tak, jak przed ponad wiekiem. Choć wówczas na jego terenie drzewa i krzewy dopiero zapuszczały korzenie, nowe miejsce stanowiło przedmiot zainteresowania całego miasta. Rozległy park ze stawami, romantycznymi mostkami i szumiącą kaskadą szybko stał się miejscem niedzielnych, rodzinnych spacerów i wieczornych schadzek. W związku z brakiem ogrodzenia, nocą do parku Skaryszewskiego ściągały podejrzane typy z całej okolicy, by, jak pisano we wspomnieniach, zażyć nie tylko wypoczynku. Od początku istnienia, park uległ nieco zmianie. Drzewa urosły dając schronienie wielu gatunkom ptaków, a wieczorami nie jest już niebezpiecznie. Jedno się jednak przez te ponad sto lat nie zmieniło – park z całą pewnością nadal jest jednym z najpiękniejszych miejsc w stolicy.

Zapraszam wkrótce do przeczytania małej ciekawostki o pewnym nietypowym wydarzeniu, które miało miejsce w Parku Skaryszewskim wiele lat temu :)

***

Mapa pochodzi z książki Waldemara Łysiaka, Historia Saskiej Kępy.